Yeniden degerleme orani ve etkileri
DÜNYA GAZETESI 15.11.2016
Yeniden degerleme müessesesi vergi
mevzuatimizdan, enflasyon düzeltmesi müessesesinin kabulü ile birlikte,
1.1.2004 tarihi itibariyle kaldirilmistir. Ancak pek çok kanunda, tarife, oran,
miktar yahut tutarlarin endekslenmesinde yeniden degerleme orani
kullanildigindan kanunda, Maliye Bakanligi’nin her yil yeniden degerleme
oranini belirleyerek ilan etmesine iliskin düzenleme korunmustur (Vergi Usul
Kanunu mük. md. 298/B).
Burada Maliye Bakanligi’nin yetkisi
“bagli yetki”dir. Özünde bu oranin ne olacagi kanunla belli edilmis, bakanliga
sadece bu orani ilan etme yetkisi verilmistir. Kanuna göre yeniden degerleme
orani, yeniden degerleme yapilacak yilin ekim ayinda bir önceki yilin ayni
dönemine göre Üretici Fiyatlari Genel Endeksi’nde (ÜFE) meydana gelen ortalama
fiyat artis oranidir.
Türkiye Istatistik Kurumu, 2017
yilinda uygulanacak çesitli oran, tarife, ceza gibi endekslenmis degerlerin
belirlenmesine esas olacak yeniden degerleme oraninin temeli olan, Ekim
ayindaki 12 aylik ortalamalara göre YI-ÜFE’yi yüzde 3.83 olarak açikladi.
Maliye Bakanligi’da bu orani, 474 sayili Vergi Usul kanunu Genel Teblig ile
2016 yeniden degerleme orani olarak ilan etti.
Bu oran pek çok vergi, bazen istisna,
harç, ceza, görevli mahkeme belirlenmesinde ölçüt vb. konu için 2017’da
yapilacak artis oranini ifade etmektedir. Bu oranin etkileyecegi bazi önemli
düzenlemeleri, asagida siralayalim istedik.
Mesken kira gelirlerine 2016’da 3 bin
800 TL olarak uygulanan istisna tutari ile isyerinde yemek vermeyerek
ücretlilerine yemek bedeli ödeyen isverenlerin bu bedellerden 2016 yilinda
istisna tuttuklari 13.70 TL’lik istisna tutari, 2017 yilinda %3.83 fazlasi ile
uygulanacaktir. Gelir vergisi tarifesinin gelir dilim tutarlari da %3.83
oraninda artacaktir.
Veraset ve Intikal Vergisi’nde
istisnalarla birlikte matrah dilim tutarlari da %3.83 artacaktir. Buna göre
2016 yilinda mirasçi fürug ve es için ayri ayri 170 bin 86 TL olarak uygulanan
istisna tutari 2017 yilinda 176 bin 600 TL’ye yükselecektir.
Motorlu araç sahiplerince ödenecek
motorlu tasilar vergisi ve maktu damga vergisi tutarlari da %3.83 oraninda
artacaktir. Pasaport, ehliyet, yargi harci gibi maktu olarak belirlenmis pek
çok harç tutari da %3.83 oraninda artacaktir.
Vergi Usul Kanunu’nda yer alan pek çok
had veya tutar da yeniden degerleme oranindan etkilenmektedir. Örnegin nihai
tüketicilere yapilan satislarda fatura yerine yazar kasa fisi veya perakende
satis fisi verebilme siniri 2017’de 930 TL olacak. Bu sinir halen 900 TL olarak
uygulanmaktadir. Yine ayni sekilde mükelleflerin aldiklari iktisadi kiymet
bedellerini amortismana tabi tutmaksizin dogrudan gider yazabilmelerine iliskin
sinir da ayni sekilde yükselecektir..
Vergi Usul Kanunu’nda maktu tutar
olarak belirlenmis cezalar da artiyor. Belge düzenlememe, defterlere kanunla
belirlenen sürelerde kayit yapmama, vergi kimlik numarasi kullanmama, ikaza
ragmen araci durdurmama, muhasebe standartlarina uymama ve daha pek çok fiilin
cezasi 2017 yilinda %3.83 zamli olarak uygulanacak.
Emlak vergileri de 2016’ya nazaran %1.91 olarak zamli olarak tahsil edilecek.
Çünkü Emlak Vergisi Kanununda matrahin hesabinda vergi degerlerinin her yil
yeniden degerleme oraninin yarisi kadar artirilarak uygulanmasi öngörülmekte.
Yeniden degerleme orani, sadece vergi
mevzuatindaki düzenlemeleri etkilemiyor, baskaca mevzuatlara da etkiliyor.
Örnegin trafik cezalari, Is Kanunu ve Sendikalar Kanunu uyarinca kesilen idari
para cezalari, Rekabet Kurulu’nca uygulanan para cezalarinin tutarlari da 2017
yilinda yeniden degerleme orani oraninda artiyor.
YMM’ler tarafindan yapilan tam tasdik ve KDV iade tasdik islemlerinde, alt
firma karsit incelemesine tabi tutulmasi gereken had da, 2017 yilinda %3.83
oraninda artacak. Yillik KDV iadelerinde geçerli asgari iade tutarinin
belirlenmesinde de yeniden degerleme orani etkili olmaktadir. Kurumlar vergisi
veya gelir vergisi beyannameleri ile muhtasar ve KDV beyannamelerinin SMMM'lere
imzalattirilmasina iliskin hadler de her yil yeniden degerleme oraninda
artirilarak tespit edilmektedir.
Siyasi Partiler Kanunu’nun 66 ve Ek
6’nci maddesi uyarinca, bir siyasi partiye ayni yil içinde yapilabilecek ayni
veya nakdi bagisin toplam tutari da her yil yeniden degerleme oraninda
artmaktadir. Bu hadlerin 20016 yilinda yeniden degerleme oraninda artirilmis
tutarlari Maliye Bakanligi tarafindan genel tebliglerle kamuya duyurulmaktadir.
Önümüzdeki günlerde bu tebligler pes pese yayinlanacak ve dolayisiyla yasamin
ve üretimin maliyeti yaklasik %4 artacaktir.
Ancak kanunlarda yeniden degerleme
oraninda artis öngörülen düzenlemelerin hemen hemen hepsinde Bakanlar Kurulu’na
ilgili tutar, had veya tarifeyi daha düsük oranda artirabilme, bazen de daha
fazla arttirma yetkisi verilmistir. Bu nedenle sadece yeniden degerleme oranina
bakmayip, Bakanlar Kurulu Kararlari’ni da izlemek gerekmektedir.