2021 YILINDA ELDE EDİLEN KÂR PAYLARINDA VERGİLEME
Dr. A. Bumin DOĞRUSÖZ
DÜNYA Gazetesi/ 24.3.2022
Bu
ayın bir önceki yıla ait gelirlerin yıllık beyanname konusu yapıldığı ay olması
dolayısıyla bu yazımı, 2021 yılında sermaye şirketlerinden gerçek kişi pay sahiplerince
elde edilen kâr paylarının beyanına, istisna olan kısmının belirlenmesine ve
yıllık beyanname konusu yapılmasına ilişkin kuralları aktarmaya ayırdım.
Tam
mükellef kurumlardan elde olunan kâr paylarının vergilendirme ve istisna
uygulamasında en önemli konu, şirketçe dağıtılan kârın hangi yıla ait
kazançlardan olduğu noktasında düğümlenmektedir. Bu nedenle genel kurul
kararında hangi yıl kazancının dağıtıldığının belirtilmesinde bazen yarar
olabilmektedir.
2003 SONRASINA AİT KÂR PAYLARI
Gelir
Vergisi Kanununun 22/2. maddesine göre, tam mükellef kurumlardan elde edilen ve
75/2. maddesinin 1 - 3. bentlerinde yer alan kâr paylarının yarısı gelir
vergisinden istisna edilmiştir. Bu
düzenlemelere göre yarısı vergiden istisna olan kâr payları anonim şirketlerde,
hisse senedi veya ilmuhaber sahiplerine, menkul kıymete bağlanmamış çıplak pay
sahiplerine, kurucu senetlerine veya intifa senetlerine, yönetim kurulu başkan ve üyelerine ödenen kâr
paylarıdır. Limitet şirketlerde istisnadan yararlanacak kâr payları ise ortaklara
ödenen kâr payları ile organ sıfatını haiz müdürlere ödenen kâr paylarıdır.
Söz
konusu istisnaya tâbi kâr payları, -kural olarak - Gelir Vergisi Kanununun 94/1-6.
Maddesine göre dağıtımda gelir vergisi stopajına tabidir. Bu nedenle istisnadan
yararlanabilecek bu kâr payları, stopaja tabi tutulmuş şekilde elde edilecek
kâr payları olacaktır.
Stopaja
tabi tutularak elde edilen gelirlerin beyannameye aktarılmasında kural, bu
gelirlerin brüt olarak nazara alınmasıdır. Net gelir üzerinden vergilendirme
yapılmaz. Bu nedenle, kâr payı elde edenlerin, istisna olan yarı tutarı
hesaplamadan önce elde ettikleri kâr paylarını brütleştirmeleri, sonra yarısını
alarak istisna ve vergiye tabi tutarı hesaplamaları gerekmektedir.
Söz
konusu kâr paylarının vergiye tabi olan yarısının, Gelir Vergisi Kanununun 86.
maddesinde yazılı beyan sınırını aşması halinde, bu vergiye tabi olan kısmın
tamamının yıllık beyanname ile beyan olunması gerekmektedir. Bu sınır 2021
yılında elde edilecek gelirler için 53.000 TL’dir.
Kâr
payının yıllık beyanname konusu olup olmayacağı, ancak bu hesaplama ile
mümkündür. Zira beyan sınırının hesabında istisna kısım, nazara alınmaz. Mükellefin
başkaca gelirleri de olma ihtimalini bir kenara bırakarak basit bir örnek de
verelim. Örneğin Bay (A), (B) A.Ş.’den 480.000 TL brüt, % 15 stopaj düşüldükten
sonra net 408.000 TL kâr payı almış olsun. Brüt kâr payının yarısı 240.000 TL
vergiden istisna olacak ve kalan 240.000 TL vergiye tabi olacak ve sınırı
geçtiğinden yıllık beyanname konusu olacaktır. Mükellefin 240.000 TL üzerinden
yıllık vergisi hesaplanacak olmakla birlikte stopajın tamamının çıkan yıllık
vergiden mahsubu (72.000 TL) yapılacaktır.
2003 ÖNCESİNE AİT KÂR PAYLARI
Yukarıdaki
açıklamalarımız, kurumların 2003 ve izleyen yıllara ait kârlarını dağıtmaları durumunda
geçerlidir. Çünkü Gelir Vergisi Kanununun 22. maddesinde yer alan istisna
düzenlemesi, dağıtılan kârın; 2003 yılı ve sonrasına ait olması halinde
geçerlidir. Dağıtılan kârın 2002 ve öncesi istisna kazançlardan olması veya
Kanunun geçici 61. maddesinde kapsamında stopaja tabi yatırım indirimi
istisnasından kaynaklanması durumunda, elde edilen kâr paylarının beyan
kuralları, Gelir Vergisi Kanununun geçici 62. maddesinde farklı olarak düzenlemeye
konu edilmiştir. Bu düzenlemeye göre, söz konusu kaynaklardan dağıtılan ve elde
edilen kâr paylarının net tutarının 1/9 fazlasının yarısı vergiden istisna
edilecektir. Dolayısıyla elde edilen kâr payının 53.000 liralık beyan sınırını
geçip geçmediği, bu şekilde belirlenebilecektir. Sınırın aşılması dolayısıyla yıllık
beyannamede bu kapsamda bir kâr payı gelirinin yer alması halinde, bu gelire
tekabül eden yıllık vergiden, beyan olunan kar payı tutarının beşte biri
indirilecek, kalan vergi ödenecektir. Kurumların 2003 öncesine ait istisna dışı
kazançlarından yapacakları kar dağıtımlarında uygulama ise, 2003 sonrası
dönemlerle ilgili yukarıdaki açıklamalarımız doğrultusunda olacaktır.
1998 ÖNCESİNE AİT KÂR PAYLARI
Kurumların
1998 ve öncesine ait kârlarını dağıtmaları halinde ise, tam mükellef gerçek
kişilerce elde edilen kâr paylarının tamamı yıllık beyannameye dahil
edilmeyecektir. Bu kısma tekâbül eden kâr payının tamamı, gelir vergisinin
konusu dışındadır.
Bu belirlemelerin kâr payı elde edenlerce
yapılması olanağı, özellikle halka açık anonim şirket ortakları için pek kolay değildir.
Bu nedenle kâr dağıtımı yapan şirketlerin, her şeyden önce dağıttıkları kâr
paylarının kaynaklarını belirlemeleri, kâr dağıtımı kararının alındığı genel
kurul kararında bunu belirtmeleri ve hissedarlarına açıklamaları zorunludur.