VERGI
MAHKEMELERINDE ILK INCELEME
Dr. A. Bumin
DOGRUSÖZ
Dünya
26.2.2019
Vergi Mahkemesi’nde dava açilmak
üzere dilekçe hazirlanirken veya dava açilirken, dikkat edilmesi gereken bazi
konular vardir. Çünkü bu asamada yapilacak hatalar, dilekçenin reddinden
davanin reddine kadar çesitli yaptirimlarla karsilasilma sonucu dogurur. Son
zamanlarda dilekçelerin ilk incelenmesi sirasinda verilen olumsuz kararlarin
çogalmasi dolayisiyla bu konuyu tekrar degerlendirmek istiyorum.
Vergi mahkemelerinde davanin
açilmasini izleyen 15 gün içerisinde, mahkeme baskani veya görevlendirecegi bir
üye tarafindan dava dilekçesi, ilk incelemeye tâbi tutulur. Bu incelemede
dilekçe, görev ve yetki, idari merci tecavüzü, ehliyet, dava konusu islemin
kesin ve yürütülmesi gereken bir islem olup olmadigi, süre asiminin bulunup
bulunmadigi, husumetin dogru yönlendirilip yönlendirilmedigi, dilekçenin sekli
açidan gerekli bilgileri içerip içermedigi, birden fazla islem aleyhine dava
açilmis ise birlikte dava kosullarinin olusup olusmadigi yönlerinden sirasiyla
incelenir.
Dilekçeler bu yönlerden kanuna
aykiri görülürse durum; görevli daire veya mahkemeye bir rapor ile bildirilir.
Tek hâkimle çözümlenecek davalarda hâkim zaten geregini uygulayacagi için ayrica
rapor düzenlenmez. Ilk incelemeyi yapanlar, bu noktalardan kanuna aykirilik
görmezler veya daire veya mahkeme tarafindan ilk inceleme raporu yerinde
görülmezse, esasa geçilmek ve davalinin ilk savunmasinin alinabilmesini
saglamak amaciyla tebligat islemi yapilir.
Ilk
inceleme raporu ile saptanan olumsuzluklar, mahkeme tarafindan da benimsenirse,
verilecek kararlar asagidaki sekilde olacaktir.
- Dava konusu adli veya idari yarginin görev alanina
giriyorsa görev yönünden davanin reddine karar verilir.
- Dava idari yarginin görev alaninda görevsiz ve/veya
yetkisiz mahkemeye açilmis ise dava görev / yetki yönünden reddedilerek
dosyanin görevli / yetkili mahkemeye gönderilmesine karar verilir. Mahkemenin
bu kararina karsi, istinaf ya da temyiz yoluna basvurulamaz.
- Dava ehliyetsiz kisi tarafindan açilmis ise davanin
reddine karar verilir. Mahkemenin bu kararina karsi, ilgisine göre istinaf ya
da temyiz yoluna basvurmak mümkündür.
- Dava idarenin kesin ve yürütülmesi gereken nitelikte
olmayan bir islemi aleyhine açilmissa davanin reddine karar verilir. Örnegin,
henüz mükellef hakkinda herhangi bir islem yapilmaksizin dogrudan yoklama
tutanagi aleyhine dava açilmasi halinde, ortada kesin ve yürütülmesi gereken
nitelikte bir islem olmadigindan davanin reddine karar verilir. Mahkemenin bu
kararina karsi, ilgisine göre istinaf ya da temyiz yoluna basvurmak mümkündür.
- Davanin hasim gösterilmeksizin veya yanlis hasim
gösterilerek açilmasi halinde mahkeme dogru hasmi belirleyerek husumetin söz
konusu hasma yöneltilmesine karar verir. Örnegin Mecidiyeköy Vergi Dairesi’nin
yaptigi bir tarh islemine karsilik Istanbul Vergi Dairesi Baskanligi veya
Hazine ve Maliye Bakanligi aleyhine dava açilmissa, Mahkeme burada dogru hasmi
belirleyerek tebligati ona yapar. Mahkemenin bu kararina karsi, istinaf ya da
temyiz yoluna basvurmak mümkün degildir.
- Dilekçenin kanunla belirlenmis bilgileri içermeyecek
sekilde olmasi halinde mahkeme, davaciya kanuna uygun sekilde dilekçe ile
davanin açilabilmesi için 30 günlük süre vererek dilekçe ret karari verecektir.
Mahkemenin bu kararina karsi, istinaf ya da temyiz yoluna basvurmak mümkün
degildir. Bu ek süre üzerine açilacak davanin, islemin teblig tarihine göre
hesaplanacak süre dikkate alinarak süreden reddedilmemesi için, bu defa dilekçeye,
önceki mahkemenin verdigi dilekçe red kararinin bir örneginin eklenmesinde
yarar vardir.
- Birlikte dava kosullarinin bulunmamasina ragmen
birden fazla islem aleyhine birlikte dava açilmasi veya birden fazla kisinin
müsterek dilekçe ile dava açmasi hallerinde de mahkeme, ayri ayri dilekçeler
ile davanin açilabilmesi için 30 günlük süre vererek dilekçe ret karari
verecektir. Mahkemenin bu kararina karsi, istinaf ya da temyiz yoluna basvurmak
mümkün degildir.
- Davanin ehliyetli olan bir - gerçek veya tüzel -
kisinin avukat sifati olmayan vekili tarafindan açilmis olmasi halinde mahkeme
yine davanin ilgili - ehliyetli- kisi tarafindan veya avukat sifatina sahip
vekili tarafindan açilabilmesi için 30 günlük süre vererek dilekçe ret karari
verecektir. Mahkemenin bu kararina karsi, istinaf ya da temyiz yoluna basvurmak
mümkün degildir.
- Dilekçenin ilgili idarelere verilmesi gerekirken
dava dilekçesi olarak mahkemeye verilmis oldugu hallerde, bir baska anlatimla
idari merci tecavüzü bulunan hallerde mahkeme, dilekçenin ilgili idareye
gönderilmesine karar verecektir. Ancak bu karar aleyhine ilgisine göre temyiz
veya istinaf yoluna basvurmak mümkündür. Böyle bir durumda mahkemeye basvuru
tarihi, ilgili idareye basvuru tarihi olarak dikkate alinir.
Ilk
inceleme asamasinda mahkemelerce dikkat edilecek bu konular, ayni zamanda dava
açacak olanlarin veya dava dilekçesi hazirlayanlarin da dikkat etmesi gereken
konulari olusturmaktadir.