YARGI KARARLARINA ERISIM

24.11.2015 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 5233 görüntülenme YAZDIR

 

YARGI KARARLARINA ERISIM

 

(24.11.2015 tarihli DÜNYA Gazetesinde yayimlanmistir)

 

 

Ülkemizde ne hikmetse yargi kararlari yüksek mahkemeler tarafindan sir kabul edilir, hepsi yayinlanmaz. Yargilamanin aleniligi,  sadece durusma salonunun kapisinin açik tutulmasi olarak anlasilir, ancak kararlarin aleniliginin de yargilamanin aleniliginin bir parçasi oldugu hatirlanmaz.

Bu konudaki en büyük sorun ise Danistay Kararlarina kendi web sitesinden erismek noktasindadir. Yerel Mahkeme kararlarinin akibetini dahi pek çok halde bulmak mümkün degildir.

Ancak yarginin yayinlamadigi kararlar, devlet sirri degildir. Dergiler, yayinci kuruluslar bunlari yayimlarlar. Özellikle vergi alaninda düzenleyici islemlerle ilgili yürütmeyi durdurma kararlari veya itirazlarinin sonuçlarini yahut iptal kararlarini hep dergilerden, atif yapan makalelerden ögreniriz.

            Yayinlanan kararlarda isimler kapatilir, avukat isimleri gizlenir (her halde bu davayi kazanan avukata kimse gitmesin diye). Ancak yüksek mahkemelerin bu isim gizleme davranisina, Anayasa Mahkemesi Kararlarinda rastlanmaz. Insan Haklari Avrupa Mahkemesi Kararlari ise, birakin gizlemeyi, taraflarin adlari ile anilir. Amerikan Yüksek Mahkeme Kararlari da aynidir. Ilk derece mahkemesi kararlari ise hakimin adi ile anilir. Bu kararlari kurumlar kendileri yayimlar.

Yargitay Baskani Ve Birlesmis Milletler Kalkinma Programi’nin davetiyle, 20-22 Kasim 2013 tarihinde Istanbul’da toplanan Asya Bölgesinin Yüksek Mahkeme Baskanlari Ve Yüksek Yargiçlari, Adaletin tesisi ve yargida seffafligin güvence altina alinmasi için, bazi ilkeleri temel gerekler olarak saptarlar. Bunlardan birisi de yargi kararlarinin aleniliginin saglanmasidir. Bakin yüksek yargiçlar bu bildirilerinde ne diyorlar(1): “Hükümlerin yayinlanmasi, halk, basin, sivil toplum kuruluslari, avukatlar, hâkimler ve hukuk akademisyenlerinin, hâkimlerin islemlerini denetlemesine imkân tanir. Yayinlar yoluyla, hâkimlerin kamu denetimine tabi tutulmasi ayni zamanda, kanunlarin uygulanmasini düzenli hale getirir ve yargi kararlarini daha tahmin edilir ve tutarli kilar, böylece adaletin kalitesini yükseltir. (…) Temyiz mahkemesi ve yüksek mahkeme kararlarinin yayinlanmasi ve dagitilmasi, alt mahkemelerdeki hâkimlerin ve hükümetlerin kanuna uymasini saglamada kritik önem tasir.”

Yargi kararlarina erisimin ve kararlarin aleniliginin saglanmasi, yarginin kamuoyu, meslek mensuplari ile doktrin tarafindan izlenmesinin ve bu yolla kararlar incelenerek hukukun gelisimine katkida bulunulmasinin, kanunlarin nasil anlasildigi ve uygulandiginin kamuoyunca bilinmesinin yani sira avukatlar için de mesleklerinin ifasinda yarar saglayacak, yargilamaya kalite getirecektir. 

      Icra Iflas Kanununun 14. maddesine 4949 sayili kanunla eklenen, “Yargitay, icra ve iflâs islerine ait kararlarin tamamini düzenli olarak yayimlar” seklindeki fikranin da uygulama alani, maalesef icra iflas islerine ait kararlarla sinirli kalmistir.

Durumun yarattigi hukuk yarasini göre Yargiçlar ve Savcilar Birligi, Yargitay'ca verilen bütün kararlarin, hiçbir ayrim ve ayiklama yapilmadan, elektronik yayim yöntemleri ile ücretsiz olarak herkesin erisimine açilmasi, kararlarin kanun adi, madde numarasi gibi kriterler ile de aramalara hazir bulundurulmasi talebiyle Yargitay’a basvurmus, red cevabi alinca da konuyu yargiya tasimistir.

Davaya bakan Ankara 1. Idare Mahkemesi 27.11.2008 tarihli, E:2008/379, K:2008/1993 sayili karariyla, “T.C. Anayasasi'nin 90. maddesi uyarinca iç hukukun bir parçasi olan Avrupa Insan Haklari Sözlesmesinde düzenlenen adil yargilanma hakkina iliskin olarak Avrupa Insan Haklari Mahkemesince verilmis kararlara göre, mahkeme kararlarinin hiçbir istisna olmaksizin kamu denetimi saglanacak sekilde yayimlanmasi gerektigi, herkesçe bilinebilir olan kanunlarin, yorumlarina iliskin mahkeme kararlarinin da herkesçe bilinebilir olmasinin dogal sayilacagi, yargi yetkisinin Türk Milleti Adina kullaniliyor olmasinin da bunu zorunlu kildigi, kararlarin herkesçe erisilebilir kilinarak, degerlendirilmelerine, karsilastirilmalarina, elestirilmelerine imkan yaratmanin, kisilerin bilgilenmesine, yargida iç denetimin saglanmasina ve yargiya güven duygusunun artmasina katkisinin olacagi, Icra ve Iflas Kanunu ile icra ve iflas islerine iliskin Yargitay kararlarinin tamaminin yayimlanmasi bakimindan davali idareye getirilen yükümlülügün, diger kararlar bakimindan da uygulanmasina engel bir kuralin bulunmadigi gerekçesiyle”, Yargitay’in red islemini iptal etmistir.

Bu karari temyiz yolu ile inceleyen Danistay 10. Dairesi ise E. 2009/3337 K. 2013/7110 sayi ve 8.10.2013 tarihli karari ile bu karari “Yargitay Kanunu'nda veya baskaca bir kanunda, davacinin basvurusuna konu talebin karsilanmasini, Yargitay Baskanligina görev olarak yükleyen bir kural bulunmamaktadir. Buna göre, davali idarenin, basvuru konusu talebi karsilamaya yargi karariyla zorlanamayacagi açiktir. Öte yandan, Yargitay'ca verilen bütün kararlarin, hiçbir ayrim ve ayiklama yapilmadan, herkesin erisimine açilmasi, taraflara ait kisisel bilgilerin ifsasina neden olarak, T.C. Anayasasi'nin 20. maddesinin "Herkes, özel hayatina ve aile hayatina saygi gösterilmesini isteme hakkina sahiptir. Özel hayatin ve aile hayatinin gizliligine dokunulamaz." kuralini içeren 1. fikrasina aykirilik olusturabilecektir. Çok sayida kararin ayrim ve ayiklama yapilarak erisime açilmasi ise, yüksek düzeyde mali ve personel altyapisini gerektirecegi için, idarenin takdir yetkisi kapsaminda alacagi karara baglidir. Kaldi ki, imkanlar dahilinde, Yargitay'ca verilen bazi kararlar, ayrim ve ayiklama yapilarak, elektronik (Yargitay web sitesi)ve basili (Yargitay kararlari dergisi) ortamda halen erisime açik tutulmaktadir. Esasen, Türk Milleti adina verildigi için kamuya ait nitelik tasiyan Yargitay kararlarinin, 492 sayili Harçlar Kanunu uyarinca harçlandirilmak suretiyle, onayli örneklerinin alinmasina hukuki bir engel de bulunmamaktadir.” gerekçesiyle bozmustur.

Böylece hukukun gelisiminin önüne bir set de buradan çekilmistir.

Ancak buna ragmen, 20 Kasim’da Istanbul'da yapilan “Yargi ve Is Dünyasi Sempozyumu"nda konusan Yargitay Baskani Sayin Ismail Rüstü CIRIT, gazetelere de yansiyan konusmasinda “Geçtigimiz yil içerisinde 600 bin Yargitay kararini kamu erisimine açtiklarini belirterek önümüzdeki haftadan itibaren Yargitay'in seffafligi ve sayginligi adina tüm Yargitay dairelerinin kararlarini kamu erisimine açiyoruz" dedi. Hem de Danistay’da davayi Yargitay kazandigi halde.

Hukukun gelisimi adina büyük bir adim bence. Yilin hukuk adami ödülü bile Sayin Yargitay Baskanina sirf bu sebeple verilebilir. Kutluyorum. Benim adayimdir.

Insallah bu gelismeler Danistay’a da örnek olur. Ancak Danistay’in kararindan, bu konunun illâ yargiya görev olarak kanunla verilmesinin aranildigi” anlasilmaktadir. Bu noktada da hazir Adalet Bakanligi idari yargida is yükünü hafifletme amaci ile idari yargiyi yeniden düzenleyen bir tasari taslagi hazirladigi çesitli kurum ve kuruluslarin görüslerine sundugu bu günlerde, su taslaga bu konuda da bir madde konulsa da Danistay’in kararlarina da erissek güzel olmaz mi?

----------------------------

1)    http://www.yargitay.gov.tr/belgeler/site/documents/yargidaseffaflikbildirgesi.pdf