A.S. Hisselerinin Devrinde Vergi – 2
(24.12.2015
tarihli DÜNYA Gazetesinde yayimlanmistir)
Geçen
yazimizda aile sirketi veya kapali anonim sirket olarak da adlandirilan anonim
sirketlerde hisse senetlerinin devir kazancinin vergilendirilmesini
irdelemistik.
Ancak bir çok
kapali anonim sirkette hisse senetleri bastirilmamis durumdadir. Bu gibi
sirketlerde, iki durum söz konusu olabilmektedir. Birinci durumda, sirket
“ilmuhaber” adi verilen geçici hisse senedi çikartmis olabilir. Ikinci durumda
ise sirketin hisseleri ne ilmuhabere ne de hisse senedine baglanmis olabilir.
Yani paylar, senede baglanmamis durumda, çiplak halde olabilir. Bu yazimizda da bu iki ihtimali irdelemeye
çalisacagiz.
Gelir Vergisi
Kanununun, hisse devir kazançlarini kapsamina alan ve iktisaptan itibaren iki
yil geçtikten sonra satis kazancini verginin konusu disina çikartan mükerrer
80. maddesi hükmü, bu konuda devredilenin menkul kiymet olmasi kosulunu aramistir.
Zaten biz de önceki yazimizda hep, hissenin devri degil, hisse senedinin devri
olarak konuyu aktardik.
Anonim
sirketlerin hisse senedi bastirmadan önce hisse senetlerini bastirip
dagitincaya kadar geçerli olmak üzere ilmuhaber çikartmalari da ihtimal
dahilindedir. Pek çok sirket ilmuhaber ihracinin maliyetsiz olmasi, hisse
senedi gibi tedavül olanaginin bu sekilde de saglanabiliyor olmasi ve her bir
hissedar için birden fazla payi ihtiva eder sekilde birer adet düzenlenebilmesi
ve devir için birden fazla payi ihtiva eden birkaç ilmuhaberle
degistirilmesinin kolay olmasi gibi sebeplerle, ilmuhaber ihraci yoluna
gitmektedir. Ancak yeni Ticaret Kanununun yönetim kuruluna, paylarin hamiline
oldugu hallerde, pay bedellerinin ödenmesini müteakip üç ay içerisinde hisse
senetlerini bastirip dagitma yükümlülügü getirdigini de unutmamak gerekir
(md.486/2).
Doktrinde
baskin görüsün ilmuhaberlerin de kiymetli evrak niteliginde oldugu yönündedir.
Ayrica Ticaret Kanununun ilmuhaberlerin hisse senetleri yerine çikartilacagini
kabul etmesi dolayisiyla, ilmuhaberlerin devrinde elde edilen kazanç, ayni
hisse senetleri gibi vergilendirilir. Yargi anlayisi da bu yöndedir.
Bir
baska anlatimla iki yil veya daha fazla süreyle ilmuhabere sahip olan bir
kisinin, bu ilmuhaberlerin devrinden sagladigi kazançlar, gelir vergisinin
konusuna girmez. Ancak burada önemli olan ilmuhabere sahip olunan süredir. Örnegin
bir sirkette 20 yildir ortak olmasina ragmen, devrinden 6 ay önce sirketçe
çikartilarak hissedarlara teslim edilmis bulunan ilmuhaberlerin devir kazanci,
bize göre vergiye tabi olacaktir. Burada önemli olan, hissedarlik süresi degil,
hisse senedine veya onun yerine geçen ilmuhabere sahip olma süresidir. Çünkü
düzenlemenin (geçmiste bir yillik, sonra üç aylik simdilerde iki yillik vergi
disi birakma süresinin) getirilis amaci, hisse devrini tesvik degil, menkul
kiymetlestirmeyi tesviktir. (Bu madde paralelinde zamanin mevzuatlarinda bu
amaçli pek çok düzenleme vardi, ancak bunlarin çogu kaldirildi.)
Ilmuhaberlerin
devri, bu kiymetlerin hangi tür hisse senetlerinin yerine çikartildigina göre
degisir. Nama yazili hisse senetlerinin yerine çikartilmis nama yazili
ilmuhaberler, ciro (veya alacagin temliki) ve zilyedligin nakli (kisaca
teslim); hamiline yazili hisse senetlerinin yerine çikartilmis nama yazili
ilmuhaberler alacagin temliki ve zilyedligin nakli; hamiline yazili hisse
senetlerinin yerine çikartilmis hamiline yazili ilmuhaberler ise sadece zilyedligin
nakli yolu ile devredilebilir. Nama yazili ilmuhaberlerin devrinde, devrin
sirkete karsi ileri sürülebilmesi için ayrica, pay defterine kayit kosulu da
aranmaktadir.
Yukarda
bahsettigimiz gibi bir diger olasilik da, anonim sirketin hisse senetlerini veya
ilmuhaberlerini bastirmamis, yani hisselerin çiplak olmasi durumudur. Bu
sekilde çiplak hisselerin devrinde, artik bir menkul kiymetin devrinden söz
edilemeyecegi için, devir dolayisiyla elde edilen kazancin vergilendirilmesinde
uygulanacak düzenleme mükerrer 80. maddenin 1. degil, 4. bendidir. Bu bent
ortaklik hak veya hisselerinin devrini vergiye tabi kilarken, 1. bentte söz
konusu olan iki yillik süre gibi bir süre getirmemistir. Dolayisiyla anonim
sirketlerin hisse senedi veya ilmuhabere baglanmamis paylarin devrinde, iktisap
tarihi ile devir arasinda geçen süre önem tasimaksizin kazanç vergiye tabi
olacaktir.
Bu
nedenle anonim sirketin hisselerinin devredilmesinin düsünüldügü hallerde,
kazancin vergi disi kalmasi için, iki yil öncesinden ilmuhaber çikartilarak
hissedarlara dagitilmasinda fayda vardir. Aksi halde verginin dogumuna gereksiz
yere sebebiyet verilmis olunur. Burada iki yildir hisse senedine veya
ilmühabere sahip oldugunu ispat yükü, mükelleftedir.
Satis
kazancinin vergiye tabi oldugu hallerde, Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 81.
maddesine göre, satis kazancinin tespitinde, maliyet bedelinin elden çikarma
isleminin yapildigi ay hariç olmak üzere Devlet Istatistik Enstitüsünce
belirlenen üretici fiyat endeksindeki (ÜFE) artis oraninda artirilarak revize
edilerek dikkate alinmasi gerekmektedir. Bu suretle, enflasyona tekabül ettigi
kabul edilen kazanç kismi vergi disina çikmakta, reel kazancin
vergilendirilmesi saglanmaktadir. Ancak
bu endekslemenin yapilabilmesi için artis oraninin % 10 veya daha fazla olmasi
gerekmektedir.
2015 yilinda elde edilecek deger
artis kazançlarinin vergilendirilmesinde kazancin 10.600 Lirasi vergiden
istisnadir