CEVABA CEVAP HAKKI

26.11.2015 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 5836 görüntülenme YAZDIR

CEVABA CEVAP HAKKI

(26.11.2015 tarihli DÜNYA Gazetesinde yayimlanmistir)

Pek çok avukat arkadasim, takip ettikleri davalara iliskin dosyalardan veya kararlardan örnekleri bana iletirler. Bu örnekler üzerinde çesitli tartismalar yapariz, kitaplar karistirir, bazen olmasi gereken hukuku, bazen dilekçenin daha iyi yazilip yazilamayacagini arastiririz. Hem bende bu yolla, kendimce bir hukuki örnekler arsivi olusturmaya çalisirim. 

            Bu sekilde elime geçen iki çok eski dosyadan söz edecegim. Bu davalardan birincisi vergi hukukuna iliskin bir örtülü kazanç dagitimi davasi idi. Inceleme elemani buldugu bazi emsallerle sirketin islemlerini kusurlandirmisti. Avukat arkadasimda dava dilekçesinde, seçilen emsallerin yanlisligini, olaya uygun olmadigini iddia etmisti. Idare bu davadaki cevap dilekçesinde, inceleme elemaninin dahi söylemedigi bir savda bulundu ve örtülü kazanç dagitilan sirketin zararli oldugunu, bu nedenle örtülü kazanç dagitiminin sübjektif  unsurunun gerçeklesmis oldugunu iddia etti. Oysa bu yanlisti. Avukat arkadasim, bu konuya dava dilekçesinde hiç deginmemisti. Çünkü inceleme elemaninin böyle bir iddiasi, raporunda bu konuda bir açiklamasi yoktu. Neyseki Avukat arkadasim, bu savin geçerli olmadigini, beyanname ekinde vergi idaresine sunulmus bilançolari da ekleyerek “cevaba cevap dilekçesinde” söyledi. Bunu söylemeseydi, belki de davayi kaybedecekti. Çünkü bu sav, vergi mahkemesi yargicinin gözünde bir süphe uyandiracakti.

            Bir baska dava dosyasini da idare hukuku davalarina giren bir Avukat arkadasimin bürosunda görmüstüm. Arkadasim, bir hafta boyunca ise mazeretsiz gelmedigi savi ile hakkinda disiplin cezasi verilen bir memuru savunuyordu. Avukatin iddiasina göre, tabii hastane raporlarina da dayali olarak, memur geçirdigi bir kaza sonucu idareyi haberdar edemeyecek sekilde bu bir haftayi hastanede geçirmisti. Ancak idare, davaya cevap dilekçesinde söz konusu memurun zaten geçimsiz ve ise geç gelmeyi adet edinmis bir memur oldugunu ileri sürmüstü. Avukat arkadasim, bu savin geçersizligini idarenin imza föylerine dayali olarak “cevaba cevap dilekçesinde” çürüttü. Eger bunu yapmasaydi belki de davayi kaybedecekti. Çünkü idarenin verilen cezanin sebebi ile ilgisi olmayan bu savi, hiç süphesiz idare mahkemesi yargicinin gözünde davali ile ilgili bir olumsuz hava yaratma amaçliydi.

            Bu örneklerde idareyi elestiriyorum sanmayin. Tabii ki idare de davanin bir tarafi olarak davayi kazanmak için elinden geleni yapacaktir. Burada is, idarenin dilekçesine cevap verecek olana düsmektedir. Bu nedenle zaman zaman davayi, dava dilekçesi kadar, “cevaba cevap dilekçesi”de kazandirir. Cevaba cevap dilekçesi, savunma hakki için son derece önemlidir.

            Hatta, idari islemin yeterince gerekçelendirilmedigi veya dayanaklarinin davaciya sunulmadigi hallerde bazen davacilar, davalinin cevap hakkindan sonra ek açiklamalarda bulunma haklarini sakli tutarak dava açabilmektedirler. Bu tür uygulamalara özellikle vergi davalarinda sik rastlanilmaktadir.

Bu dediklerim, sadece idari yargi için degil, adli yargi için de geçerlidir. Davacinin dava dilekçesine davalinin (idari yargida idarenin) verdigi cevaba (savunmaya) karsi, davacinin verecegi “cevaba cevap dilekçesi” (replik dilekçesi) ve buna karsi davalinin da (idari yargida idarenin) verecegi “cevaba cevaba cevap dilekçesi” (düplik dilekçesi) adil bir yargilamada savunma hakkinin tam olarak kullanilmasi ve yargicin adli gerçege ulasmasi açisindan son derece önemlidir. Çünkü bu dilekçeler yargicin düsünce sisteminde davanin tüm yönleri ile olusturulmasina hizmet eder. Zaten bu yüzden replik-düplik asamasi, dava dilekçesi ve cevabin disinda taraflarin birer kez daha dilekçelesmesi, hem Idari Yargilama Usulü Kanununda hem de Hukuk Muhakemeleri Kanununda özel olarak düzenlenmistir.  

            Ancak Adalet Bakanliginca hazirlanan ve çesitli kurum veya kuruluslara görüs bildirmeleri için gönderilen “Idari Yargida Is Yükünün Azaltilmasi Amaciyla Bazi kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Degisiklik Yapilmasina Iliskin Kanun Tasarisinda” taraflarin bu ikinci cevaplasma hakki, bir baska deyisle yargilamada replik-düplik asamasi kaldirilmaktadir. Bu kaldirmanin gerekçesi ise Taslak metinde, replik-düplik asamasinin dosyalarin tekemmülünü geciktirmesi, idari yargida yargicin zaten re’sen arastirma ilkesi geregi her türlü arastirmayi yapacak olmasi, böylece dosyalarin daha erken sonuçlandirilacagi seklinde açiklanmistir.

            Ancak bu gerekçeler, taraflarin haklari veya savunma hakki açisindan önem tasiyan replik-düplik asamasinin kaldirilmasi için geçerli gerekçeler degildir. Bu asamanin kaldirilmasi, taraf savlarinin daha yüzeysel olarak sunulmasi ve bazen de taraflarin haksiz ithamlarla karsilasmasi sonucunu doguracaktir. Ayrica Tasari Taslaginda, yargiç gerekli görürse cevap dilekçesini davaciya teblig ederek cevap vermesini isteyebilir seklindeki düzenleme ise, taraflarin savunma haklarinin yargicin takdirine terk edilmesi anlamini tasimaktadir.

            Adalet Bakanliginin tasari taslagindaki bu yöndeki düzenlemesinden, yargilamalarin sihhati açisindan vaz geçmesi bence daha yerinde olacaktir. Zira yargilamanin hizi kadar, yargilamanin adilligi de önemlidir.