Anayasadan vergisel beklentiler

07.01.2010 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 4246 görüntülenme YAZDIR

Anayasadan vergisel beklentiler
7 Ocak 2010, A.Bumin DOGRUSÖZ

Anayasamizin pek çok hükmü vergi hukuku ile ilgilidir. Örnegin anayasanin temel hak ve özgürlüklere iliskin hükümleri vergilendirme yetkisinin sinirlari bakimindan, Anayasa Mahkemesi’ne iliskin hükümleri vergi kanunlarinin anayasallik denetimi bakimindan, idarenin yargi denetimine iliskin hükümleri vergilendirme islemlerinde hukuka uygunlugun saglanmasi bakimindan, kanunlarin yapilisina iliskin hükümleri vergi kanunlarinin yapilislari bakimindan, bütçe ile ilgili hükümleri yürütme organina verginin tahsil yetkisinin verilmesi bakimindan vergi hukuku ile ilgilidir.
Ancak anayasa maddelerinden ikisi, 73 ve 167/2 maddeleri, dogrudan vergi hukukunu hedef almakta ve vergi hukukunun temel ilkelerini belirlemektedir. Bu maddelerden 167/2. madde dis ticaret üzerine getirilecek mali yükümlülüklere iliskin olup, vergilendirme ilkeleri bakimindan asil önem tasiyan 73. maddedir. 
Anayasanin 73. maddesinin 1. fikrasina göre “Herkes kamu giderlerini karsilamak üzere mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür.”
Anayasa düzenlemeleri soyut kurallari, ilkeleri içerir. Bu soyut kurallarin içerikleri, normlar hiyerarsisinde asagi dogru indikçe somutlasir ve ilkelerin içi doldurulmaya, kurallar yasama aktarilmaya baslanir. Anayasa-kanun-KHK-tüzük-yönetmelik seklinde düzenlemeleri yukaridan asagiya siralayan ve alttaki normun üstündekilere aykiri olamayacagini ifade eden normlar hiyerarsisinde, üstte bulunan normlar ilkelere, daha altta bulunan normlar ise uygulamaya yakindir. Bu nedenle üstte yer alan normun yaraticiliginin çok uygulanirliginin az, altta bulunan normlarin ise uygulanirligi çok, yaraticiliginin az oldugu söylenir. 
Bu nedenle vergi hukukunun anayasal ilkelerini yasama geçiren asli küme vergi kanunlaridir. 
Kanunlarda yer alan istisnalar ve muafiyetler, anayasanin herkesi vergi ödemekle yükümlü tutan buyruguna aykiridir. Istisna veya muafiyetin, anayasa ile bagdasabilmesi, ancak bir anayasal dayanaga sahip olmasina baglidir. Örnegin, sakatlik indiriminin devlete sakatlari koruma görevi yükleyen anayasa hükmüne dayanmasi gibi. Anayasal dayanagi olmayan istisna ve muafiyetler, herkesin vergi ödemesi buyrugu ile çelisir ve adaletsizlik yaratir. 
Herkesin mali gücüne göre vergi ödemesi ilkesi, sadece vergi kanunlarindaki düzenlemelerle ihlal edilmez. Bazen fiili olgular da bu ihlali yaratabilir. Örnegin, etkin bir denetimin olmayisi da verginin genelligini ve esitligini zedeler. Denetimsizlik, vergi kanunlarina uymayanlar lehine, uyanlar aleyhine adaletsizlik yaratir, piyasalardaki rekabet düzenini bozar. Öte yandan anayasadaki “herkes (…) vergi öder” düzenlemesi, herkese ödeme, devlete de ödetme ve tahsil etme yükümlülügü getirmektedir. Devletin denetimde zaaf göstermesi, vergiyi almamasi veya alamamasi da anayasayi ihlal sonucunu dogurur. Tahsilatin tahakkuka orani, ayni zamanda bu anayasal buyrugu yerine getirme oranini da gösterir. Ancak bu durum bir fiili sonuç oldugundan, Anayasa Mahkemesi’nin veya yargi denetiminin müdahale alani disinda kalir, bu nedenle söz konusu ihlalin yaptirimi, siyasidir. 
Vergileme ilkelerinin olusumunda, anayasanin sadece dogrudan vergi ile ilgili hükümlerinin degil, tümünün nazara alinmasi gerekir. Anayasanin ceza hukukuna iliskin suç ve cezalarin yasalligi, suç ve cezalarin önceden belli olmasi vb ilkeler, vergi ceza hukukunun temel ilkeleri olmak durumundadir. Hukuk devleti ilkesinin hukuki güvenlik ve hukuki istikrar ilkeleri ayni zamanda vergi hukukunun da ilkeleri olmak durumundadir. Özel girisim özgürlügü ve sözlesme özgürlügünün asil olmasi, vergileme ilkeleri içerisinde, bu özgürlükleri kullanilamaz hale getirmeme seklinde belirmelidir. 
Anayasal düzenlemeler-vergi iliskisi çok boyutlu olarak düsünülmesi gereken ve içerisinde tartisilmasi gereken pek çok sorunu içeren bir konudur. 
Bahçesehir Üniversitesi yarindan itibaren “Anayasadan Mali ve Vergisel Beklentiler Sempozyumu”nda bu konulari masaya yatiriyor. Üniversitenin Mali Hukuk Ögretim Üyesi degerli dostum Prof. Dr. Gülsen GÜNES’in çabalariyla düzenlenen bu sempozyumda, anayasa hukukçulari, mali hukukçular ve kamu maliyecileri, bu konulari ayrintili olarak irdeleyecekler. Sempozyum yarin saat 13.30’da üniversitenin Besiktas yerleskesinde basliyor ve cumartesi de devam ediyor. 
Vergi Konseyi Baskani Mustafa Uysal’in da açilis konusmacilari arasinda oldugu bu toplantida oturum konulari söyle planlanmis. 
– Ekonomik, Mali ve Vergisel Tercihlerin Anayasadaki Yeri (Cuma 14.00-15.30), 
– Temel Hak Özgürlükler ile Normlar Hiyerarsisi Karsisinda Vergi Idaresinin Eylem ve Islemleri (Cuma 16.30-18.00), 
– Kamu Maliyesi Hukukunda Anayasal Beklentiler (Cumartesi 09.30-10.45), 
– Vergi Hukukunda Anayasal Beklentiler (Cumartesi 11.15-12.45), 
– Yerel Yönetimler ve Vergilendirmede Anayasal Beklentiler (Cumartesi 14.15-15.30), 
– Vergisel Düzenin ve Vergi Adaletinin Saglanmasinda Donanimli Anayasa Disinda Gerekenler (Panel-Cumartesi 16.00-17.30) 
Akademisyenlerin disinda uygulamacilar açisindan da pek çok yararli sonucun ortaya çikabilecegi bu sempozyum, kamuya açik. Bu nedenle ben de ilgilenen bütün Referans okurlarina duyurayim dedim.

07.01.2010 | Referans Gazetesi