YARGI
KARARLARINA ERISIM
(24.11.2015 tarihli DÜNYA Gazetesinde yayimlanmistir)
Ülkemizde
ne hikmetse yargi kararlari yüksek mahkemeler tarafindan sir kabul edilir, hepsi
yayinlanmaz. Yargilamanin aleniligi,
sadece durusma salonunun kapisinin açik tutulmasi olarak anlasilir,
ancak kararlarin aleniliginin de yargilamanin aleniliginin bir parçasi oldugu
hatirlanmaz.
Bu
konudaki en büyük sorun ise Danistay Kararlarina kendi web sitesinden erismek noktasindadir.
Yerel Mahkeme kararlarinin akibetini dahi pek çok halde bulmak mümkün degildir.
Ancak
yarginin yayinlamadigi kararlar, devlet sirri degildir. Dergiler, yayinci
kuruluslar bunlari yayimlarlar. Özellikle vergi alaninda düzenleyici islemlerle
ilgili yürütmeyi durdurma kararlari veya itirazlarinin sonuçlarini yahut iptal
kararlarini hep dergilerden, atif yapan makalelerden ögreniriz.
Yayinlanan kararlarda isimler
kapatilir, avukat isimleri gizlenir (her halde bu davayi kazanan avukata kimse
gitmesin diye). Ancak yüksek mahkemelerin bu isim gizleme davranisina, Anayasa
Mahkemesi Kararlarinda rastlanmaz. Insan Haklari Avrupa Mahkemesi Kararlari
ise, birakin gizlemeyi, taraflarin adlari ile anilir. Amerikan Yüksek Mahkeme
Kararlari da aynidir. Ilk derece mahkemesi kararlari ise hakimin adi ile
anilir. Bu kararlari kurumlar kendileri yayimlar.
Yargitay
Baskani Ve Birlesmis Milletler Kalkinma Programi’nin davetiyle, 20-22 Kasim
2013 tarihinde Istanbul’da toplanan Asya Bölgesinin Yüksek Mahkeme Baskanlari
Ve Yüksek Yargiçlari, Adaletin tesisi ve yargida seffafligin güvence altina
alinmasi için, bazi ilkeleri temel gerekler olarak saptarlar. Bunlardan birisi
de yargi kararlarinin aleniliginin saglanmasidir. Bakin yüksek yargiçlar bu
bildirilerinde ne diyorlar(1): “Hükümlerin yayinlanmasi, halk, basin, sivil
toplum kuruluslari, avukatlar, hâkimler ve hukuk akademisyenlerinin, hâkimlerin
islemlerini denetlemesine imkân tanir. Yayinlar yoluyla, hâkimlerin kamu
denetimine tabi tutulmasi ayni zamanda, kanunlarin uygulanmasini düzenli hale
getirir ve yargi kararlarini daha tahmin edilir ve tutarli kilar, böylece
adaletin kalitesini yükseltir. (…) Temyiz mahkemesi ve yüksek mahkeme
kararlarinin yayinlanmasi ve dagitilmasi, alt mahkemelerdeki hâkimlerin ve
hükümetlerin kanuna uymasini saglamada kritik önem tasir.”
Yargi
kararlarina erisimin ve kararlarin aleniliginin saglanmasi, yarginin kamuoyu,
meslek mensuplari ile doktrin tarafindan izlenmesinin ve bu yolla kararlar incelenerek
hukukun gelisimine katkida bulunulmasinin, kanunlarin nasil anlasildigi ve
uygulandiginin kamuoyunca bilinmesinin yani sira avukatlar için de mesleklerinin
ifasinda yarar saglayacak, yargilamaya kalite getirecektir.
Icra Iflas Kanununun 14. maddesine 4949
sayili kanunla eklenen, “Yargitay, icra
ve iflâs islerine ait kararlarin tamamini düzenli olarak yayimlar” seklindeki
fikranin da uygulama alani, maalesef icra iflas islerine ait kararlarla sinirli
kalmistir.
Durumun yarattigi hukuk yarasini göre Yargiçlar ve
Savcilar Birligi, Yargitay'ca verilen bütün kararlarin, hiçbir ayrim ve
ayiklama yapilmadan, elektronik yayim yöntemleri ile ücretsiz olarak herkesin
erisimine açilmasi, kararlarin kanun adi, madde numarasi gibi kriterler ile de
aramalara hazir bulundurulmasi talebiyle Yargitay’a basvurmus, red cevabi
alinca da konuyu yargiya tasimistir.
Davaya bakan Ankara
1. Idare Mahkemesi 27.11.2008 tarihli, E:2008/379, K:2008/1993 sayili karariyla,
“T.C. Anayasasi'nin 90. maddesi uyarinca
iç hukukun bir parçasi olan Avrupa Insan Haklari Sözlesmesinde düzenlenen adil
yargilanma hakkina iliskin olarak Avrupa Insan Haklari Mahkemesince verilmis
kararlara göre, mahkeme kararlarinin hiçbir istisna olmaksizin kamu denetimi
saglanacak sekilde yayimlanmasi gerektigi, herkesçe bilinebilir olan
kanunlarin, yorumlarina iliskin mahkeme kararlarinin da herkesçe bilinebilir
olmasinin dogal sayilacagi, yargi yetkisinin Türk Milleti Adina kullaniliyor
olmasinin da bunu zorunlu kildigi, kararlarin herkesçe erisilebilir kilinarak,
degerlendirilmelerine, karsilastirilmalarina, elestirilmelerine imkan
yaratmanin, kisilerin bilgilenmesine, yargida iç denetimin saglanmasina ve
yargiya güven duygusunun artmasina katkisinin olacagi, Icra ve Iflas Kanunu ile
icra ve iflas islerine iliskin Yargitay kararlarinin tamaminin yayimlanmasi
bakimindan davali idareye getirilen yükümlülügün, diger kararlar bakimindan da
uygulanmasina engel bir kuralin bulunmadigi gerekçesiyle”, Yargitay’in red
islemini iptal etmistir.
Bu karari temyiz yolu ile inceleyen Danistay 10. Dairesi ise E. 2009/3337 K. 2013/7110 sayi ve 8.10.2013 tarihli karari ile bu karari “Yargitay
Kanunu'nda veya baskaca bir kanunda, davacinin basvurusuna konu talebin
karsilanmasini, Yargitay Baskanligina görev olarak yükleyen bir kural
bulunmamaktadir. Buna göre, davali idarenin, basvuru konusu talebi karsilamaya
yargi karariyla zorlanamayacagi açiktir. Öte yandan, Yargitay'ca verilen bütün
kararlarin, hiçbir ayrim ve ayiklama yapilmadan, herkesin erisimine açilmasi,
taraflara ait kisisel bilgilerin ifsasina neden olarak, T.C. Anayasasi'nin 20.
maddesinin "Herkes, özel hayatina ve aile hayatina saygi gösterilmesini
isteme hakkina sahiptir. Özel hayatin ve aile hayatinin gizliligine
dokunulamaz." kuralini içeren 1. fikrasina aykirilik olusturabilecektir.
Çok sayida kararin ayrim ve ayiklama yapilarak erisime açilmasi ise, yüksek
düzeyde mali ve personel altyapisini gerektirecegi için, idarenin takdir
yetkisi kapsaminda alacagi karara baglidir. Kaldi ki, imkanlar dahilinde,
Yargitay'ca verilen bazi kararlar, ayrim ve ayiklama yapilarak, elektronik
(Yargitay web sitesi)ve basili (Yargitay kararlari dergisi) ortamda halen
erisime açik tutulmaktadir. Esasen, Türk Milleti adina verildigi için kamuya
ait nitelik tasiyan Yargitay kararlarinin, 492 sayili Harçlar Kanunu uyarinca
harçlandirilmak suretiyle, onayli örneklerinin alinmasina hukuki bir engel de
bulunmamaktadir.” gerekçesiyle
bozmustur.
Böylece hukukun gelisiminin önüne bir set de buradan
çekilmistir.
Ancak buna ragmen, 20 Kasim’da Istanbul'da yapilan “Yargi ve Is Dünyasi Sempozyumu"nda konusan Yargitay Baskani Sayin Ismail Rüstü CIRIT,
gazetelere de yansiyan konusmasinda “Geçtigimiz
yil içerisinde 600 bin Yargitay kararini kamu erisimine açtiklarini belirterek
önümüzdeki haftadan itibaren Yargitay'in seffafligi ve sayginligi adina tüm
Yargitay dairelerinin kararlarini kamu erisimine açiyoruz" dedi. Hem de Danistay’da davayi Yargitay kazandigi halde.
Hukukun gelisimi adina büyük bir adim bence. Yilin
hukuk adami ödülü bile Sayin Yargitay Baskanina sirf bu sebeple verilebilir. Kutluyorum.
Benim adayimdir.
Insallah bu gelismeler Danistay’a da örnek olur. Ancak
Danistay’in kararindan, bu konunun illâ yargiya görev olarak kanunla
verilmesinin aranildigi” anlasilmaktadir. Bu noktada da hazir Adalet
Bakanligi idari yargida is yükünü hafifletme amaci ile idari yargiyi yeniden düzenleyen bir tasari taslagi hazirladigi çesitli
kurum ve kuruluslarin görüslerine sundugu bu günlerde, su taslaga bu konuda da
bir madde konulsa da Danistay’in kararlarina da erissek güzel olmaz mi?
----------------------------
1)
http://www.yargitay.gov.tr/belgeler/site/documents/yargidaseffaflikbildirgesi.pdf