KİRALARDA DÜŞEN VERGİ YÜKLERİ VE
UYGULANMASI
Dr. A. Bumin Doğrusöz
Dünya Gazetesi 4.8.2020
Ticari veya mesleki faaliyetler için yapılan
kiralamalar, dernek ve vakıflara ait taşınmazların kiralanması ve yabancı
devletlere, yabancı kamu idare ve kuruluşlarına, uluslararası kuruluşlara ait
taşınmazların kiralanması dolayısıyla yapılan kira ödemeleri üzerinde
uygulanmakta olan % 20 vergi kesintisi yapma yükümlülüğündeki, kesinti oranı
2813 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 31 Temmuz 2020 ilâ 31 Aralık 2020
tarihleri arasında % 10’a indirildi.
Aynı şekilde bir başka Cumhurbaşkanı Kararı
ile iş yeri kiralama hizmetlerindeki KDV oranı da aynı tarihler arasında % 8’e
çekildi. Burada kastedilenin iş yeri kiralama hizmeti mi, yani komisyonculuk
faaliyeti mi, yoksa iş yeri kira bedellerine ait KDV oranı mı olduğu açık
değildir. Mevzuatı açık ve yoruma elvermeyecek şekilde hazırlamayı bir türlü
beceremediğimizde, yine bir muğlaklık karşımıza çıkmaktadır. Benim görüşüm, bu
KDV indiriminin her ikisini de kapsadığı yönündedir.
İndirimin bayramın 1. günü açıklanması da
mutlaka, muhasebeciler veya mali müşavirler bayramda mükelleflerini
uyaramasınlar, işletmeler pos cihazlarında bayramda gerekli ayarlamayı
yapamasınlar diye değildir.
Bu indirimlerin yaşama, bir başka deyişle
kira sözleşmelerine / ilişkilerine nasıl yansıyacağını da ayrıca irdelemek
gerekmektedir. Ben bu irdelemeyi yazımda konuyu stopaj indirimi açısından ele
alarak yapmaya çalışacağım.
Burada öncelikle kira sözleşmesi hükümleri
veya taraflar arası uygulanagelen uygulama şekli önem taşımaktadır.
Burada ilk ihtimal, kira sözleşmesinin
taraflarının kira bedelini net kira bedeli olarak belirlemiş veya kira
sözleşmesinde bu konu belirtilmemiş olmakla birlikte tarafların sanki bedel net
olarak belirlenmiş gibi uygulama oluşturdukları durumdur. Bu konuda, stopaj
oranındaki indirim, kiracıya yarayacaktır. Çünkü net kirayı brütleştirme oranı
düşecektir. Örneğin Temmuza kadar net 10.000 Lira kira ödeyip, bu tutarın brütü
olan 12.500 Lira üzerinden 2.500 Lira stopaj ödeyen bir kiracı, Temmuz – Aralık
(dahil) arasında yine 10.000 lira kira ödeyecek, ancak bu tutarın yeni orana
göre brütü 11.111 Lira üzerinden 1.111 lira stopaj yatıracaktır. Dolayısıyla
burada stopaj indirimi, maksadına uygun şekilde, işyeri kira olanları korumuş
ve kollamış durumdadır. Kiracının cebinden çıkacak miktar 1.389 lira
azalmıştır.
İkinci ihtimal ise kira sözleşmesinin
taraflarının kira bedelini brüt kira bedeli olarak belirlemiş veya kira
sözleşmesinde bu konu belirtilmemiş olmakla birlikte tarafların sanki bedel
brüt olarak belirlenmiş gibi uygulama oluşturdukları durumdur. Durumu karşılaştırabilmek
için aynı rakamlardan hareketle örneği verelim. Temmuza kadar kira sözleşmesi
ile kararlaştırılmış brüt 12.500 lira üzerinden 2.500 lira stopaj kesip iş yeri
sahibine 10.000 Lira kira ödeyen bir kiracı, Ağustos – Aralık (dahil) aylarında,
yine kirasını brüt düşünüp, 12.500 lira üzerinden bu defa 1.250 lira vergi
kesintisi yapıp, iş yeri sahibine 11.250 lira ödeyecektir. Bu durumda stopaj
indiriminden iş yeri sahibi kazançlı çıkmıştır. Çünkü eline geçen para aylık
1.250 lira artmıştır. İş yeri sahibinin yıllık beyanname verdiği hallerde,
yıllık vergiden mahsup edeceği stopaj tutarı azalmış olmakla birlikte daha
kazançlı duruma geçmiştir, zararda olan hazinedir.