Gelir Vergisi yazıları -3
ÜCRETLİLERDE BİRDEN FAZLA İŞVEREN SORUNU
Dr.
A. Bumin DOĞRUSÖZ
Dünya Gazetesi / 17.3.2020
Birden
fazla işverenden alınan ücret konusu hem bu şekilde gelir elde edenler için hem
de konuya ilişkin düzenlemelerde sürekli sıkıntı ve duraksama konusu olmuştur.
Bugün de
geçerliliğini koruyan 4962 sayılı Kanunla yapılmış son düzenlemeye göre; “Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle
vergilendirilmiş ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber birden
sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103 üncü maddede yazılı
tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan mükelleflerin, tamamı
tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dahil)” için yıllık
beyanname verilmeyecek, başkaca sebeplerle beyanname verilse dahi bu ücretler
beyannameye dahil edilmeyecektir. (Bu düzenlemede 7194 sayılı Kanunla
değişiklik yapılmışsada bu değişiklikler 1.1.2020’den sonra elde edilecek ücret
gelirlerini ilgilendirmektedir.)
Bu
düzenlemenin idari yorumu ise, 16 sayılı Gelir Vergisi Sirküleri ile yapılmıştır.
Bu düzenlemelere göre tam mükellef gerçek kişilerin tevkif yoluyla vergilendirilmiş
ücretlerinin ;
- sadece bir işverenden elde
edilmesi halinde
- birden fazla
işverenden ücret geliri elde edilmesi durumunda ise, birden sonraki işverenden
alınan ücretlerin toplamının 2019 yılı gelirleri için 40.000 TL.’yi aşmaması
halinde yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir.
Birden fazla işverenden ücret geliri
elde edilen hallerde, birden sonraki işverenden alınan brüt ücretlerin
toplamının 40.000 lirayı aşması durumunda ise, birinci işverenden alınan da
dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir.
Birden fazla
işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi
olacağının belirlenmesi, mükellefin serbest takdirine bırakılmıştır. Kısaca
mükelleflere, bu hesaplamada en yüksek ücreti hesaplama dışı bırakma hakkı
tanınmıştır.
Stopaja tabi
tutulmamış ücret gelirleri (Gelir Vergisi Kanununun 64 üncü maddesinde yer alan
diğer ücretler ile vergiden istisna olanlar hariç) için ise, tutarı ne olursa
olsun yıllık beyanname verilecektir.
Burada dikkat edilmesi gereken
husus, yıl içerisinde ücret alınan işveren sayısıdır. Birden fazla işverenden
ücret almış olmak ibaresi, aynı zaman sürecinde birden fazla işverenden ücret
almayı kapsadığı gibi, yıl içerisinde iş değişikliği dolayısıyla birden fazla
işverenden ücret almayı da kapsamaktadır. Örneğin Nisan sonunda bir işyerinden
ayrılan, Temmuz’da yeni iş bularak orada işe başlayan bir ücretli de, yıl
içerisinde birden fazla işverenden ücret aldığından, yukarıdaki kurallara tabi
olacaktır.
Birden fazla işverenden ücret
geliri elde etme durumu, özellikle grup şirketlerde veya holding
yapılanmalarında karşımıza çıkan iştirak ilişkilerinde, bir şirkette görev
yapan bir kişinin, iştirak konumundaki şirketlerde de yönetim kurulu
üyeliklerini üstlenmesi ve bu ek görevleri karşılığında ücret veya huzur hakkı
gibi gelir elde etmesi durumunda karşımıza çıkmaktadır.
Oysa bu gibi hallerde, birden
fazla ücreti ortadan kaldırmak için, kişinin çalıştığı şirketi diğer şirkette yönetim
kurulu üyesi yapmak, bu şekilde ücretin şirket tarafından tahsilini sağlamak ve
söz konusu kişiye çalıştığı şirketten aldığı ücretle birlikte tek bordro
üzerinden ödeme yapmak yoluna gitmek mümkündür. Birden fazla ücretin beyanname
kapsamına alınmasındaki amaç, ücret gelirlerine de artan oranlı tarifeyi
uygulamak olduğundan, önerdiğimiz yolla bu amaç gerçekleştirilmiş olacak ve her
hangi bir vergi ziyaına yol açılmamış olunacaktır.
Yıl içerisinde iş değiştiren
kişiler açısından ise, işe başlanılan şirket, bordroda önceki şirkette vergi
tarifesinde gelinen orandan itibaren vergi kesmiş ve dolayısıyla artan oranlı
tarife ücretliye tam olarak uygulanmış olsa dahi, yukarıda aktardığımız ölçütlere
göre, yine beyanname vermek gerekebilecektir. Zira vergi çıkmasa bile, bu
durumda kişiye usulsüzlük cezası kesilebilecektir.
Buna karşılık çalışılan şirketin
bir başka şirketle birleşmesi veya bir başka şirket tarafından devralındığı
hallerde ise, ücretlilere vergi oranı birleşme veya devir öncesi ödenen
ücretler de nazara alınarak uygulanacağından ve ayrıca tüzel kişi işverenin
tüzel kişiliği birleşilen veya devralan şirketin tüzel kişiliği içerisinde
varlığını sürdüreceğinden, bize göre birden fazla işveren olgusu ve ayrıca
vergi ziyaı oluşmayacaktır.
Birden fazla işverenden ücret alıp
da beyanname vermek durumunda olanlar, Gelir Vergisi Kanununun 89. maddesinde
yazılı indirimleri yapma olanağına kavuşmaktadırlar. Örneğin böyle bir durumda beyanname veren
ücretli kendisine eşine ve çocuğuna ait eğitim ve sağlık giderlerini veya
bağışlarını yahut özel şahsi sigorta primlerini gelirinden indirerek vergi
öderken, tek işverenden ücret alanlar bu olanağa sahip değildirler. Bu da özünde
aynı gelir unsuru içinde eşitsizliğe yol açmaktadır. Ancak bu eşitsizliğin
giderilebilmesi, ücretle ilgili Kanun hükümlerinin gözden geçirilmesi ile
mümkündür.