Vergilendirmede degersiz alacaklar

Dr. Veysi Sevig

 Istanbul Ticaret /  26 Kasim 2018

Vergi Usul Kanunu’nun 322’nci maddesinde yer alan tanimlamaya göre “Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline imkan kalmayan alacaklar degersiz alacaktir.”

• Degersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf degerlerini kaybederler ve mukayyet kiymetleri ile zarar kaydedilmek; 
• Isletme hesabi esasina göre defter tutan mükelleflerin bu madde hükmüne giren degersiz alacaklari, gider kaydedilmek suretiyle yok edilirler.

3 YILLIK ZAMAN ASIMI

Türk Ticaret Kanunu’nun 814’üncü maddesi uyarinca da “Hamilin, cirantalarla düzenleyene ve diger çek borçlularina karsi sahip oldugu basvurma haklari, ibraz süresinin bitiminden itibaren üç yil geçmekle zaman asimina ugrar.”

Diger yandan “çek borçlularindan birinin digerine karsi sahip oldugu basvurma haklari, bu çek borçlusunun çeki ödedigi veya çekin dava yolu ile kendisine karsi ileri sürüldügü tarihten itibaren üç yil geçmekle zaman asimina” ugramaktadir.

Vergi Usul Kanunu’nun 322’nci maddesine göre degersiz alacak; kaybedilmis, tahsiline imkan kalmamis, degeri sifira inmis bir alacak olup, alacagin bu durumunun kazai bir hükümle veya kanaat verici bir vesika ile tevsik edilmesi (kanitlanmasi) gerekmektedir. Bu baglamda da kazai bir hükümden anlasilmasi gereken, alacagin tahsili için kanun yollarina basvurulmus, icra takibinin yapilmis olmasi, bu basvuru ve takipler sonucunda alacagin ödemeyecegine hakim tarafindan hükmedilmis bulunulmasi gerekmektedir. Ayrica konuya iliskin kanaat verici vesika temininden ise ödemeyi imkansiz hale getiren hal ve sebepler sonucu ortaya çikmis, delil özelligini tasiyan belgeler anlasilmalidir.

INANDIRICI BELGELER

Alacagin tahsil güçlügünün objektif ve inandirici belgelerle ortaya konmasi “degersiz alacak” uygulamasi açisindan önem arz etmektedir. Bu baglamda da kanun koyucu tarafindan da degersiz hale geldigi ileri sürülen alacagin ciddi olarak takip edildigine dair ugras ve çabalarin kazai bir hüküm veya kanaat verici bir vesika ile tevsiki (kanitlanmasi) öngörülmüstür.

Kanaat verici bir vesikadan ne anlasilmasi gerektigi hususunda ise kanunda yeterli açiklama bulunmamakla birlikte söz konusu madde uygulamasinda kanaat verici vesikalara;

• Borçlunun herhangi bir mal varligi birakmadan ölümü veya Türk Medeni Kanunu’nun 32 ve izleyen maddelerine göre mahkemelerce borçlu hakkinda verilen gaiplik karari veya mirasçilarindan mirasi reddettiklerine dair sulh hukuk mahkemelerince verilmis bulunan mirasi red karari,
• Borçlu aleyhine alacakli tarafindan açilan davayi borçlunun kazandigina dair mahkeme karari,
• Mahkeme huzurunda alacaktan vazgeçildigine iliskin olarak düzenlenmis belgeler,
• Alacaktan vazgeçildigine dair konkardato anlasmasi,
• Borçlunun dolandiriciliktan mahkum olmasi ve herhangi bir mal varliginin bulunmadigina dair düzenlenmis resmi evrak, 
• Borçlunun adresinin saptanamamasi nedeniyle icra takibat dosyasinin kaldirildigini ve yasal süresi içerisinde yenileme talebinde de bulunulmadigini gösteren icra memurlugu yazisi, 
• Gerek dogusu, gerekse vazgeçilmesi bakimindan belli ve inandirici sebepleri olmak sartiyla alacaktan vazgeçildigini gösteren anlasmalar (alacaklinin tek tarafli irade beyani ile alinmasindan vazgeçilen alacaklarin degersiz alacak olarak zarar kaydi mümkün degildir). Bu baglamda Ticaret Mahkemelerince borçlu hakkinda verilmis ve tasfiyeye tabi tutulmus bulunan kurum, kurulus ve kisilerle ilgili iflas kararlarina iliskin belgeler.

ALACAGIN DEGERSIZ HALE GELDIGI YIL

Vergi Usul Kanunu’nun 322’nci maddesinin uygulanmasinda alacagin degersiz hale geldigi yil alacakli tarafindan hesaplarina söz konusu alacagi zarar olarak intikal ettirmesi gerekmektedir. Bir baska anlatimla alacakli söz konusu alacagi diledigi yilda kayitlarina intikal ettiremez. Çünkü degersiz alacaklar “bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf degerlerini kaybederler ve mukayyet kiymetleriyle zarara geçirilerek yok edilirler.”

Degersiz alacak uygulamasi açisindan mükelleflerin bilanço veya isletme usulünde defter tutmalarinin bir önemi bulunmamaktadir. Kanun isletme hesabinda defter tutanlarin degersiz alacak tutarini defterlerinin gider sayfalarina kaydedecekleri hükmüne yer vermistir.