HURDA VE ATIK TOPLAMADA BELGE DÜZENI

Dr. Veysi Sevig

 ITO HABER / 11 Mart 2019

Son zamanlarda özellikle büyüksehirlerde yabanci uyruklu hurda toplayicilarindan yapilan hurda, lastik ve benzeri ürünlerin aliminda belgelendirilmesi konusu uygulamada duraksama yaratmistir. Hazine ve Maliye Bakanligi tarafindan yayinlanan özelge ile konu açikliga kavusturulmustur. Söyle ki:

Gelir Vergisi Kanunu’nun 9’uncu maddesi uyarinca vergiden muaf esnafa iliskin düzenlemelere yer verilmis, kimlerin esnaf muafligindan faydalanamayacaklari da maddede sayilmak suretiyle belirlenmistir.

Söz konusu maddenin birinci fikrasinin (7) numarali bendinde de; ticari isletmelere ait atiklari mutat olarak veya belli araliklarla satin alanlar hariç olmak üzere bir is yeri açmaksizin kendi nam ve hesabina münhasiran (özellikle) kapi kapi dolasmak suretiyle, her türlü hurda maddeyi toplayarak veya satin alarak bu mallarin ticaretini yapanlara veya tekrar isleyenlere satanlarin gelir vergisinden muaf olacaklari hükme baglanmistir.

Ayni maddenin üçüncü fikrasinda ise ticari, zirai veya mesleki kazanci dolayisiyla gerçek usulde gelir vergisine tabii olanlar ile yukarida sayilan isleri gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine baglilik arz edecek sekilde yapanlarin esnaf muafligindan faydalanamayacaklari belirtilmistir.

Maddenin son fikrasinda ise esnaf muafliginin 94’üncü madde uyarinca tevkif suretiyle kesilen vergilere sumülu olmadigi hususu hükme baglanmistir.

Diger yandan, söz konusu kanunun 94’üncü maddesinin birinci fikrasinda vergi tevkifati yapmak zorunda olanlar ile tevkifata tabi tutulacak ve tevkifati yapacak olanlar belirlenmis olup anilan fikranin 13/b numarali bendinde ise esnaf muafligindan yararlananlara mal ve hizmet alimlari karsiliginda yapilan ödemelerden hurda alimlari için yüzde 2 oraninda gelir vergisi tevkifati uygulanacagi hususu hükme baglanmistir.

Konuya iliskin olarak yayimlanan 267 seri numarali Gelir Vergisi Genel Teblig’inin 2. bölümünde; Gelir Vergisi Kanunu’nun 9’uncu maddesine eklenen bent hükmü uyarinca hurda metal, hurda plastik, hurda naylon, atik kagit, hurda cam ile atil siseleri ve benzerlerini geçimini saglamak üzere bir is yeri açmaksizin kendi nam ve hesabina münhasiran (özellikle) kapi kapi dolasmak suretiyle toplayan veya satin alan kisiler esnaf muafligindan yararlanacaklardir. Söz konusu islerin devami olarak yapilmasi ya da motorlu araç kullanilarak faaliyette bulunulmasi muafiyetten yararlanmaya engel teskil etmeyecektir.

Ancak söz konusu mükelleflerden;

• Ticari isletmelere ait atiklari mutad olarak veya belli araliklarla satin alanlar veya anlasma yapmak suretiyle toplayip satan kisiler,
• Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine baglilik arz edecek sekilde yapanlar, esnaf muafligindan yararlanamayacaktir

açiklamalari yer almaktadir.

Buna göre, hurda aliminin esnaf muafligi kapsaminda bulunan ve kendi nam ve hesabina münhasiran, kapi kapi dolasmak suretiyle hurda toplayanlardan yapilmasi halinde, bu kisilere yapilacak ödemeler üzerinden yüzde 2 oraninda gelir vergisi tevkifati yapilmasi gerekmektedir.

Vergi Usul Kanunu açisindan olay irdelendiginde;

• 227’nci maddesinde; bu kanunda aksine hüküm olmadikça; bu kanuna göre tutulan ve üçüncü sahislarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayitlarin tevsiki mecburidir.
• 229’uncu maddesinde; “fatura, satilan emtia veya yapilan is karsiliginda müsterinin borçlandigi meblagi göstermek üzere emtiayi satan veya isi yapan tüccar tarafindan müsteriye verilen ticari vesikadir.”
• 234’üncü maddesinde ise “birinci ve ikinci sinif tüccarlar, kazanci basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabinin ve çiftçilerin;

Vergiden muaf esnafa yaptirdiklari isler veya onlardan satin aldiklari emtia için tanzim edilip (düzenlenen) isi yapana veya emtiayi satana imza ettirecekleri gider pusulasi vergiden muaf esnaf tarafindan verilmis fatura hükmündedir. Bu belge birinci ve ikinci sinif tüccarlarin, zati (kisisel) esyalarini satan kimselerden satin aldiklari altin, mücevher gibi kiymetli esya içinde tanzim edilir. Gider pusulasi, isin mahiyeti, emtianin cins ve nev’i ile miktar ve bedelini ve is ücretini ve isi yaptiran ile yapanin veya emtiayi satan kimselerden satin aldiklari altin, mücevher gibi kiymetli esya için de tanzim edilir. Gider pusulasi, isin mahiyeti, emtianin cins ve nev’i ile miktar ve bedelini ve is ücretini ve isi yaptiran ile yapanin veya emtiayi satin alan ile satanin adlari ile soyadlarini (tüzel kisilerde ünvanlarini) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshasi isi yapana veya mali satana tevdi olunur. Gider pusulalari seri ve sira numarasi dahilinde teselsül ettirilir. (düzenlenir)” hükümlerine yer verilmistir.

Ayrica, konu hakkinda yayimlanan 225 sira numarali Vergi Usul Kanunu Genel Tebligi’nde gider pusulalarinda; isin mahiyeti, cinsi, adedi, fiyati, tutari, toplami, tevkif edilen vergi orani ve net tutari, isi yaptiran ile yaptiran ile yapanin veya emtiayi satin alan ile satanin adi-soyadi (tüzel kisilerden ünvani, adresi varsa vergi dairesi ve hesap numarasi, seri ve müteselsil sira numarasi ve düzenleme tarihine iliskin bilgilere yer verilmesi öngörülmüstür.

Gider pusulasinin söz konusu esya aliminin yapildigi anda düzenlenmesi mecburi olup, gün sonunda toplu olarak düzenlenmesi mümkün degildir.

(01.01.2019 gün ve 62030549-120 [94-2017/642] – E Sayili Özelge (Hazine ve Maliye Bakanligi Özelgesi, Yaklasim Dergisi, 2019 Mart S. 209-210)