Isletmelerde stok ve kasa düzeltmeleri

Dr. Veysi Sevig

Bazi Alacaklarin Yeniden Yapilandirilmasi Ile Ilgili Kanun ile ‘kayit disi faaliyetlerin’ ve özellikle varliklarin kayit altina alinmasina yönelik; isletmelerde mevcut olmasina ragmen kayitlara yansitilmamis emtia, makine, teçhizat ve demirbaslarin kayitlara intikal ettirilmesini saglayacak ayri bir düzenleme yapilmistir.

Söz konusu kanunun ‘Isletme Kayitlarinin Düzeltilmesi’ baslikli 6. maddesi uyarinca Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri isletmelerinde mevcut oldugu halde kayitlarinda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaslarin, kendilerince veya bagli olduklari meslek kuruluslari tarafindan belirlenecek rayiç bedel ile söz konusu kanunun Resmi Gazete’de yayimlandigi tarihi izleyen üçüncü ayin sonuna kadar bir envanter listesi ile bagli bulundugu vergi dairesine bildirmek suretiyle defterlerine kayit edebilecekler. Ancak bildirime tabi olan varliklar amortismana tabi ise kayda yeni alinan bu varliklar için amortisman ayrilamayacak.

Yapilan düzenleme geregi olarak bilanço esasina göre defter tutan mükellefler aktiflerine, kaydettikleri emtia, makine, teçhizat ve demirbaslar için defterlerinde iki ayri karsilik hesabi açacaklar. Buna göre emtia için ayrilan karsilik, ortaklara dagitilmasi veya isletmenin tasfiye edilmesi halinde sermayenin unsuru sayilacak ve vergiye tabi tutulmayacak.

Isletme hesabi esasina göre defter tutan mükellefler ise emtianin rayiç bedelini defterlerine gider olarak ‘satin alinan mal bedeli’ açiklamasiyla kayit edecekler, kayit disi kullandiklari makine, teçhizat ve demirbaslarin rayiç bedelini ise envantere kaydedecekler. Bu baglamda da ayrilan karsilik birikmis amortisman olarak kabul edilecek.

Daha önce kayitlarda görülmeyen ve ‘Bazi Alacaklarin Yeniden Yapilandirilmasina Iliskin Kanun’ kapsaminda kayitlara alinan varliklar, kayda alinan degerden daha düsük bir degerle satilamayacak.

Yapilan bu düzenleme ile mükelleflerin ellerinde bulunan belgesiz mallarin kayitlara dahil edilmesi, kayit disi ekonominin kontrol altina alinmasi ve bundan böyle yaratilacak Katma Deger Vergisi’nin belirlenmesi amaciyla bildirim konusu mallar için Katma Deger Vergisi hesaplanmasi ve bu verginin sorumlu sifati ile beyani öngörülmektedir. Ancak yapilan düzenleme geregi beyan edilen makine, teçhizat ve demirbaslar üzerinden ödenen Katma Deger Vergisi’nin, mükellefin vergiye tabi faaliyetleri üzerinden hesaplanan vergiden indirilmesi söz konusu olamayacak.

Adi, kolektif ve adi komandit sirketler dahil olmak üzere Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri kayitlarinda yer aldigi halde isletmelerinde mevcut olmayan emtialarini bu kanunun Resmi Gazete’de yayimlandigi tarihi izleyen üçüncü ayin sonuna kadar, ayni nev’iden emtialara iliskin cari kayitlarina göre tespit edilen gayrisafi kâr oranini dikkate alarak fatura düzenlemek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle kayit ve beyanlarina dahil edebilecekler. Bu baglamda da gayrisafi kâr orani; bu oranin kayitlara göre tespit edilemedigi hallerde mükellefin bagli oldugu meslek odalarinin belirleyecegi oranlar esas alinarak tespit edilecek. Ayrica söz konusu hakkin kullanilmasi halinde mükelleflere geçmise yönelik vergi cezasi ve gecikme faizi uygulanmayacak.

Söz konusu madde ayrica ‘kayitlarda yer aldigi halde isletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklarda’ da tutulan kayitlarda düzeltilmesine olanak saglanmaktadir. Söyle ki:

Bilanço esasina göre defter tutan Kurumlar Vergisi mükellefleri 31 Aralik 2015 tarihi itibariyla düzenledikleri bilançolarinda görülmekle birlikte, isletmelerinde bulunmayan kasa mevcutlari ve isletmenin esas faaliyet konusu disindaki islemleri dolayisiyla ortaklarindan alacakli bulundugu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduklari tutarlar arasindaki net alacak tutarlarini bu kanunun yayimlandigi tarihi izleyen üçüncü ayin sonuna kadar vergi dairesine beyan etmek suretiyle düzeltebilecekler. Bu baglamda da beyan edilen miktar üzerinden yüzde 3 oraninda vergi, beyanname verme süresi içerisinde ödenecek. Maliye Bakanligi ‘Isletme kayitlarinin düzeltilmesi ile ilgili maddenin’ uygulanmasina yönelik olarak yili içerisinde ödenmesi gereken vergilerin ödeme sürelerinde degisiklik yapmaya ve Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre bildirimde bulunma zorunlulugu getirmeye ve uygulamaya iliskin diger usul ve esaslari belirlemeye yetkili kilinmis olup, söz konusu kanunla ilgili Maliye Bakanligi’nca konuya iliskin olarak yapilacak düzenlemeler ayrica okurlarimiza aktarilacak.