Ikale sözlesmesinde “makul yarar” sart

Resul KURT 

Dünya Gazetesi / 24.3.2104

[email protected]

Özellikle is güvencesinin son yillarda isletmeler açisindan ciddi tazminat ödeme kalemlerinden birini olusturmasi nedeniyle basvurulan yöntemlerden birisi de ikale sözlesmesidir. 

Ikale sözlesmesi, esasen bozma sözlesmesi olup isçi ve isverenin anlasarak is sözlesmesini sona erdirmeleridir. Is güvencesi kapsamindaki isçinin is sözlesmesi sona erdirilirken, ise iade davasi açmamasi için isveren tarafindan bir takim haklarin saglanarak, sözlesmenin ortak iradeyle sona erdirilmesini ifade etmektedir. 

Ikale sözlesmesi, bir isveren feshi niteliginde olmayip, isçi ve isveren arasinda (bozma sözlesmesi) yapmak suretiyle, is sözlesmelerini sona erdirmelerini içermektedir. 

Ancak bu sözlesmeyi diger fesih hallerinden ayiran husus, özellikle isçinin bu sözlesmeyi yapmasinda isçiye saglanacak bir makul yararinin olmasidir.

Çünkü kural olarak, ikale sonrasi, issizlik ödenegi ve is güvencesi sisteminden yararlanilamamaktadir. Diger bir deyisle bir ikale yapilmasi için mutlaka kidem-ihbar disinda çalisana makul yarar olarak adlandirilan ilave bir ödemenin yapilmasi gerekir. 

Bu durumda, herhangi ek bir makul yarar olmadan sadece ihbar ve kidem verilmis olmasi halinde ikale sözlesmesi olarak kabul edilmeyecek ve ise iade riski gündeme gelebilecektir. 

Tabi ki, ikalede bu talebin hangi taraftan geldigi de, makul yararin ölçütünü belirleyecek en önemli unsurlardandir. 

Isveren feshinin karsilikli anlasma yoluyla fesih gibi gösterilmesi suretiyle is güvencesi hükümlerinin bertaraf edilmesi süphesi ortaya çikmaktadir.

Bu nedenle irade fesadi denetimi disinda, taraflarin bozma sözlesmesi yapmasi konusunda makul yararinin olup olmadiginin da irdelenmesi gerekir. 

Makul yarar ölçütü, bozma sözlesmesi yapma konusundaki icabin isçiden gelmesi ile isverenden gelmesi ve somut olayin özellikleri dikkate alinarak ele alinmalidir.

Emsal bir Yargitay kararinda “Davaciya kidem ve ihbar tazminati, kullanilmamis izin ücreti disinda net ….. TL ek ödeme yapilacaginin kararlastirildigi, söz konusu miktarin davacinin yaklasik 4 aylik net ücretine tekabül ettigi, irade fesadi iddiasinin da kanitlanamadigi dikkate alindiginda, is sözlesmesinin ikale yoluyla sona erdirildigi anlasilmaktadir.” Bir baska ifade ile kidem + ihbar + kullanilmamis yillik izin ücreti + 4 aylik net ücret somut olayda makul yarari karsilamis olarak degerlendirilmistir. 

Aksi durumlarda yargi, bunun bir isveren feshi oldugunu da degerlendirerek, ise iadeye karar verebilmektedir. 

Yargitay bu konuda “Ikale, sözlesmenin taraflarin ortak iradeleriyle sona erdirilmesidir. Niteligi itibariyle bir sözlesme olmasi sebebiyle ikale taraflarin serbest iradelerine dayanmalidir. Ayrica ikale icabi isverenden gelmisse kanuni tazminatlarina ilaveten isçiye ek bir menfaatin saglanmasi (makul yarar) gerekir. Aksi halde is sözlesmesinin ikale ile sona erdirildiginden söz edilemez.

Somut olayda, dosya içerigine göre is sözlesmesinin feshedilmesi isteginin isverenden geldigi anlasildigindan davacinin istifa dilekçesinin gerçek bir istifa iradesini içermedigi sonucuna varilmistir.” Demek suretiyle, durumu açiklamistir. 

Yine baska bir kararda “Davacidan istifa dilekçesinin alindigi tarihte düzenlenen ibranamede üç aylik ücreti tutarinda ek menfaat saglanmis ise de davacinin isyerinde geçen hizmet süresi dikkate alindiginda ikalenin diger bir deyisle is sözlesmesinin taraflarin anlasmasi suretiyle sona erdirilmesine iliskin sözlesmenin geçerliligi yönünden gerekli olan makul yarar kosulu gerçeklesmemistir.” Denilmis ve makul yararin gerçeklesmemis oldugu belirtilmistir. (Yargitay 22.Hukuk Dairesi’nin 25.02.2013 tarih ve 2013/3340 E ve 2013/3675 K)

Ikale sözlesmesine bagli ödenecek tazminatlar, asli itibariyle yasal bir tazminat olmadigindan, bir baska ifade ile tazminat karsiligi oldugundan; gelir vergisi/sigorta primi ve damga vergisine tabi tutulmalidir. Ancak, ikale sözlesmesi sonucu ödenen kidem tazminati karsiliginin, gelir vergisine tabi olup olmamasina iliskin farkli özelgeler de mevcuttur. 

Ikale sözlesmesi ile sona eren is iliskilerinde SGK çikis kodu 22-diger nedenler seçilecektir. Bu çikis kodunun seçilmesi durumunda isçi issizlik ödeneginden faydalanamayacaktir.